Tanrı’nın Nuru ile nefis karanlığı

Hacı Bektaş-ı Veli’nin “Toprağım kimya, İnsan’ım Muaviye” sözü, tüm insanlar için söylendiği halde sadece Hacıbektaş’lılar için söylendiği sanılmıştır. Bu söz; İnsan’ın içindeki nur aydınlığı ile nefis karanlığının ifadesidir

Hacıbektaş türbesinde Yılan ve Ejderha motifli Şamdan ve tablolar bulunmaktadır. Hacı Bektaş; Alemlere rahmet olarak yollanan Hz. Muhammed’in velisidir ve tüm insanlara rahmeti hatırlatmak için gelmiştir. Sözleri ve eylemleri tüm insanlığa mesajdır.  Hz. Muhammed’in “Nefsini bilen, Rabbini bilir” sözü gibi Hünkar insanlara nur ile nefis farkını bilmeleri gerektiğini, Nurun Yüce Tanrı, Nefsin Muaviye, Yezit gibi nefis vasıflı olduğunu hatırlatmıştır

İnsan’ın nurunu görmezse cahil, Nefsine uyarsa zalim olur

Biz insanı, gerçekten en güzel bir biçimde yarattık.Tin-4 ile Yüce Tanrı buyurduğu halde, “Biz emâneti göklere, yere, dağlara teklif ettik de onlar onu yüklenmekten kaçındılar, ondan ürktüler. İnsan ise çok zalim ve çok cahil olduğu halde onu yüklendi.” Ahzap-72 ayeti ile en güzel şekilde yaratılan İnsan’ın kendi nurunu görmezse cahil, Nefsine uyarsa zalim olacağını bildirmektedir.

Başına gelen her iyilik Allah’tandır. Başına gelen her kötülük de nefsindendir…. (Nisâ-79)

“Yetmiş yıldır yaptığımız dedi kodu bir saat münacat ile eşit geldi”

Yazımızı, Hünkar’ın sözü ile Makalat’tan tamamlayalım. “Yetmiş yıldır yaptığımız dedi kodu bir saat münacat ile eşit geldi” deyip özetlemiştir.

Sonra İnsanın kendisini bilmesi gerekir. Kendisini bilmesinin hatırlamasının sebebi şudur. Bir kimse Rahman (Sonsuz Nur) işe Şeytan (kibir, haset – Kıskançlık, buhl (cimrilik), açgözlülük, öfke, kahkaha (Alay), ve maskaralıktır (Öze uymayan davranış)9 farkını bilmezse, kendisini de bilmez. Şimdi her kim bu sözleri anlarsa, kendisini dahi bilmiş olur. Ne zaman ki kişi kendini bilirse aşk gelip Allah’tan yana çağırır. Bu hususta ne kadar nasibi var ise o kadar ilerler.

Şimdi kim bu sözleri anlamadı, kendini dahi bilmedi. Her ne kadar insan suretinde olsa da insan mertebesinde değildir. Henüz endişeleri ve malları çokluğu içinde boğulmuşlardır. Hayvanlar gibidirler. Lakin bu konuda tasarruf sahipleri de vardır ki onlar bilirler. Yetmiş yıldır yaptığımız dedi kodu bir saat münacat ile eşit geldi. Zira halkın dedi kodu etmesi şüpheden ileri gelir.

Zahidin(bilmeyen) ibadeti, aslını bilmeden iş yapmasıdır. Arifin (Bilen)) tefekkürü (düşünmesi), Allah’ın ilahi sanatına bakarak iş yapmasıdır. Muhibin (Allah dostları)  yalvarıp yakarması ise, sevgiyle muamele etmesidir. Ancak bütün bunları yaparken tamahkarlık (açgözlülük) kişiyi kendi haline bırakmaz. Öyle olunca kişinin daima gönül şehrini arayıp gafil olmaması gerekir.

Aklın üç koruması vardır. Riya ile tamahı gönül şehrinden çıkarırlar. Aklın birinci koruması sabırdır. Aklın ikinci koruması utanmaktır. Aklın üçüncü koruması kanaattir. İşte şeytan bu üç korumadan korkar ve mağlup olduğu da bunlarla bilinir. Bunlar çok ulu kimselerdir ve aklın askerleridir. Bu insanların makamı üçtür. Yüce Allah şöyle buyurmuştur:

Ancak her kişi insan kabul edilmez.

Ancak her kişi insan kabul edilmez. Her ne kadar görünüş olarak insan olsalar da, onlar hayvanlardan daha aşağıdırlar. Bunlar hased (nefsine uyan) edip kendisini bilmeyenlerdir. Nitekim Hz. Peygamber hadisinde buyurur. “Nefsini bilen, rabbini bilir”. Şu kadarki, abidlerin, zahidlerin ve ariflerin ibadetleri ve durumları her biri katında uygun olmaz. Zira abidler, zahidler ve arifler dünyalık beklentisi olan topluluklardır, anacak muhipler ise mana kavimleridir. O halde ey azizim! Muhip olanların hallerini şerh etmek çok uzun iştir ve çeşitlidir; fakat akıl ermez, gönül tatmin olmaz ve insanın sureti bunları kavramaz. Bu konuda bu kadar söz yeter. Burada biz bu kadarını hatırlatmış olduk; kalanının ne olduğunu ancak Allah bilir.

Yoksa sen bunların çoğunun işittiklerini, aklettiklerini mi sanıyorsun? Onlar hayvanlar gibidirler, hatta yolca, hayvanlardan da şaşkındırlar. Furkan-44

Hacı Bektaş’ın Sözleri ile Özetin Özetini tamamlayalım

Eline, diline, beline sahip ol
Aşına işine eşine sahip ol
Elin açık, gönlün açık, sofran açık olsun
Ayıpları ört, sırları tut, öfkeni de yut

İki cihan serveri Muhammed Mustafa’ta tüm nebi ve erenler gibi  “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim.” ile yolunu ve yaşamını “Ahlak ve Sevgi” olarak özetlemiştir.

“Ancak Allah’ın samimi, temiz kulları kurtuldu.” Saffat-74

Kaynak

Hacı Bektaşı- Veli Makalat isimli eseri
Kuran-ı Kerim
Ehlibeyt
Meal : Yaşar Nuri Öztürk

derleme : Nihat Vural

Yayın: 25.03.2023
Güncelleme: 26.05.2024