Akyazılı Baba Sultan

Example HTML page

Çalışma Hacıbektaş Muhibi Hakkı Saygı Tarafından yapılmıştır. Hak Erenler hizmetlerini kabul etmesi dileğimizle…

Akyazılı Baba Sultan (I)

Balkanlar’ın adından en çok bahsettiren bir başka Alevi-Bektaşi önderi de hiç şüphe yoktur ki İbrahim Sani, diğer namı ile Akyazılı Baba Sultan’dır. Bu gibi mübarek alperenler, yaşadıkları dönemlerden yüzlerce yıl sonra dahi insanlık âlemine ışık olmaya ve sık sık kendilerinden söz ettirmeye devam etmektedirler. Akyazılı Sultan Hazretleri de bu kimselerden birisidir.
Akyazılı Baba Sultan hakkındaki bilgileri de diğerlerinde olduğu gibi, menakıpnameler, velayetnameler ve Osmanlı arşivlerindeki tahrir defterlerinden öğreniyoruz. Bu kaynakların başında da Demir Baba Velayetnamesi gelmektedir. Ancak ne yazık ki bu velayetnamede de Akyazılı Sultan’ın doğumu hakkında herhangi bir bilgiye rastlayamıyoruz. Tek bildiğimiz. Demir Baba, 1530 yılında doğmuş, Akyazılı Baba Sultan vefatından önce o tarihte 22 yaşında (1) olan Demir Baba’ya kutupluk postunu devretmiştir. (1530+22= 1552) Buna göre Akyazılı Baba Sultan 1552 yılında Hakk’a yürümüştür.

Diğer taraftan ömrünü bu konulara vakfetmiş bulunan değerli araştırmacı Mélikoff, Akyazılı Sultan Tekkesi hakkındaki şu bilgileri vermektedir: “Akyazılı Baba Sultan’ın türbesi, halen ziyaret edilen eski bir Bektaşi tekkesidir. Bu bölgelerde Akyazılı Baba Dergâhı gibi, başkaları da vardır.” (2)
Bir başka araştırmacı da Akyazılı Sultan Tekkesi’ni şöyle tanıtıyor: “Varna ile Balçık arasında Batova’da (şimdiki Dobrovişte) Akyazılı Sultan Tekkesi’ni inceledim. Burada, yedi köşeli bir meydan evinin olduğu, içinde derviş mezarı olan bir türbeyi de bulunca çok şaşırmıştım. Türbenin yanında bulunan yedi köşeli taştan yapılmış imamet, yedi ocaklı bir tandırın içinde saklanıyordu. (3)

Aynı yedi köşeli plan, Hasköy’de (şimdiki Haskova) Otman Baba Tekkesi’nde de bulunmaktadır. Bu tekkede, giriş duvarının üst kısmında 7 dallı bir rozet bulunur. Yedi dallı bir yıldız, çitin güneydoğu kısmındaki bir taşın üzerinde figür olarak yer almaktadır. (4) Akyazılı Baba’nın türbesi, 1506’da yapılmıştır. (5)

Akyazılı Baba’nın ardalarından ve Hurifiliğin öncülerinden sayılan Hafız Kelâm Yemini Efendi ile 16. yüzyılda yaşamış bir başka Hurifi ozanı Muhyiddin Abdal, şiirlerinde Akyazılı (İbrahim Sani) Baba ile Otman Baba’yı sık sık anmaktadırlar. (6)

2002 yılında rahmetli Ahmet Hezarfen ve araştırmacı Sayın Ayhan Aydın’la birlikte Akyazılı Sultan Türbesi’ni ziyaret etmiştik. Türbenin anahtarları dergâha yakın oturan bir Bulgar vatandaşında bulunuyormuş. Bizi görünce gelip türbeyi açtı ve ziyaretimizi yaptık. Bizim İstanbul’dan geldiğimizi öğrenince şunları söyledi; “Buraya pek çok ziyaretçi ve araştırmacı geliyor. Gelen araştırmacılar, İstanbul’daki Şahkulu Tekkesi ile bu tekkenin aynı plan üzerine yapılmış olduğunu söylediler.” Yedi köşeli türbeler arasında Şahkulu’nunkini de sayabiliriz. (7)

Ahmet Refik tarafından yayınlanmış (Belge No: 48 41) 1572’de, Filibe ve Tatar Pazarı’na yerleşmiş Işık dervişlerinden söz edilmektedir. Her iki belgede, bu Işıkların Hurufi inancına bağlı oldukları belirtilmektedir. (8)

Mimari yapıda yedi köşeli benzer plan, Alevi/Bektaşi inancına ait tekkeler arasında, İstanbul’da Şahkulu, Anadolu’da Seyitgazi-Aslanbeyli Şüceaddin Veli, Bulgaristan’ın Varna ile Balçık arasında Akyazılı, Haskova yakınlarındaki Otman Baba, Yeni Zağra yakınlarındaki Kademli Baba, Dipsiz Göl diye anılan Demir Baba, Filibe’de (Plovdiv) ve Tatar Pazarı’nda bulunan tekkeleri sayabiliriz.
Hepimizi ortak bir noktada buluşturan, Balkanlar’daki bu türbelerin mimari yapıları ve dekorları, 7 sayısı için bir tercih izlenimi bırakmaktadır. Bir başka deyişle bu türbeler, Şii 12 İmam kültüne değil, daha çok son yedinci İmam Musa-i Kazım’ı kabul eden İsmail’i inancına bağlanmış gibi gösterilmektedir. Ancak fakire göre ise bu yedi sayısı, yedi kat yerler, yedi kat gökler, yedi nefs mertebesidir, yani “Nefs-i Emmare, Nefs-i Levvâme, Nefs-i Mülheme, Nefs-i Mutmaine. Nefs-i Raziye, Nefs-i Mardiye ve Nefs-i Zekiyye veya Kamile” olarak bilinen yedi nefs mertebesi olarak da düşünülebilir. Çünkü buradaki maksat tüm kötü fiillerden arınarak nefsi emareden başlayıp nefsi kamile makamına doğru kademe, kedeme yol almaktır. Kısacası nefsi tüm kötü fiillerden arındırarak, Allah’a yaklaşmaktır. (10)
Yazının devamı yarın verilecek…

Aşağıda Akyazılı Sultan Türbesi ve türbenin meydan evinin bacasını görüyorsunuz.
Hakkı SAYGI (BABA)
___________________________________
1) Demir Baba Velayetnamesi, orijinal sayfa 40. Burada Demir Baba’nın 22 yaşında olduğu yazılıdır.
2) Melikoff, İrene; Uyur İdik Uyardılar, s.140
3) Ljobomir MİKOV, Simbolika na torislata v izkustvoto na bilgarskite aliani Problemi na izkustvoto, Sofya 1996, Sf: 44-53
4) Ljobomir MİKOV, a.g. yazı, Sf: 45-49 (illistrasyon 46)
5) Ahmet Yaşar Ocak, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler (XIV-XVII yüzyıllar), Ankara, 1992, Sf: 99-102-226 – M. KİEL, Sarı Saltuk ve Erken Bektaşilik Üzerine Notlar, Türk Dünyası Araştırmalar, Sayı: 9, Aralık 1980, Sf: 31
6) S. N. ERGUN, agy Sf: 141-142
7) Hakkı Saygı Baba, Nisan 2002 yılı.
8) A. Refik, On Altıncı Asırda Rafızilik ve Bektaşilik, İstanbul 1932, Sf: 31-32, 36-37.
9) L. MİKOV, Bulgaristan’da Bektaşilerin mistik düzeni üzerine araştırma, Alexandre PDPOVİC ve Giller VEİNSTEİN tarafından derlenmiş, İstanbul 1995 (Isis yayınları), Sf: 393-400.
10) Hakkı SAYGI (BABA)

Akyazılı Baba Sultan (II)

Dükü yazının devamı…… Birinci bölümde de belirtildiği gibi, Akyazılı Sultan ve dergahı hakkındaki bilgileri, Demir Baba Velayetnamesi ile Osmanlı arşiv belgelerinden öğreniyoruz.
Örneğin: Konu: Bulgaristan Balçık’ta Akyazılı Sultan Dergâhı’na Mütevelli Heyet Atanması….
Yazı: 25 Şevval sene 1149 (Şubat 1737), padişah 1. Mahmud ve Sadrazam Silahdar Seyyid Mehmet Paşa dönemidir.
Örneğin; Balçık (Bulgaristan’da) ilçesi, Batova köyünde bulunan Akyazılı Sultan Zaviyesi Vakfı’nın su değirmeni, taşınmaz mallarını hakkında belge….. Şubat 1737. Bunlara benzer pek çok belge mevcuttur.

Akyazılı Sultan’ın Kutupluğu

Demir Baba Velayetnamesi’nde yer alan bilgilere göre Akyazılı Baba Sultan’ın gerçek adı “İbrahim-i Sani”dir. Akyazılı İbrahim diye bilinir. Otman Baba’nın Hakk’a yürümesinden 18 yıl sonra onun yerine kutupluk makamına geçmiştir. (1)

“Hüsem Şah Gani” olarak bilinen Otman Baba, Miladi 1466-1478 yılları arasında bu cihanda “kutubü’l-âlem” olarak görev yapmıştır. Alevi inancında yedi ulu ozandan birisi olan Akyazılı Sultan’ın ardalarından Hafız Yemini de Akyazılı Sultan ile Otman Baba arasındaki tarihi bilgileri, manzum şiirlerinde şu şekilde anlatmaktadır.

Sekiz yüz seksen üç olunca hicret
Fani dünyadan ol şah itti rıhlet (2)

Hüsam Şah idi ismiyle o sultan
Gani Baba der idi bazı insan

Nişandır kisveti Seb-al mesani (3)
Anın yerine kutb oldu çü Sani

Resulün hicretinden anla ahir (4)
Dokuzyüz birinci de oldu zahir

Ki şimdi âleme ol kutb gelübdür
Adı Akyazılı sultan olubdur

Otman Baba, 1478 yılında bu âlemden Hakk’a yürüyünce 18 yıl sonra, yani Hicri 901/Miladi 1496 yılında İbrahim-i Sani, “Akyazılı Sultan” adıyla bu âleme “kutup” oldu. (5) Demir Baba Velayetnamesi’nde 1496-1552 yılları arasında Akyazılı Sultan’ın zamanın kutbu olduğu yazılıdır. Demir Baba Velayetnamesi’nde verilen bilgilere göre Demir Baba, 1530 yılında doğmuş, 22 yaşında iken Akyazılı Sultan’dan kutupluk makamını devralmış ve böylece 1552-1650 (5) yılları arasında bu âlemde kutupluk makamında bulunmuştur. (6)

Otman Baba’nın Hakk’a yürümesinin ardından onun müridi İbrahim Sani’nin kutup olarak anıldığını, Demir Baba Velayetnamesi’nde görmekle birlikte Muhittin Abdal’ın Hızırnamesi’nde de bu bilgi doğrulanmaktadır. (7) Merhum Bedri Noyan, Akyazılı Sultan’ın Sakarya’nın Akyazı ilçesi ile ilişkili olabileceğini söylemiştir. Akyazılı’nın Balkanlar’da önderlik ettiği çevrede Babailerin bulunması Akyazılı’nın kendisi olmasa bile aile kökeninin daha Akyazı’da iken Babai çevreden olup Şeyh Şüca’nın müritleri olabileceği düşünülebilir. Akyazılı Sultan, yaşadığı dönemde Rumeli’deki Babailerin kutbu durumunda olup çevresinde ona bağlı oldukça çok tekke bulunuyordu. (8)

Aşağıda Akyazı Baba Sultan’ın makamında, rahmetli Ahmed Hazerfenle dua ediyoruz, resim Ayhan Aydın. Diğer resim ise Akyazılı Sultan dergahından bir kare.

Hakkı SAYGI

_______________________________

1) 8) Melikoff, İrene; Uyur İdik Uyardılar. s.140.
2) Hicri 883, Miladi 1478 yılında Otman Baba, Hakk’a yürüdü.
3) Fatiha Suresi
4) Hz. Peygamber’in Mekke’den Medine’ye Hicret, 622 Hicri yıl.
5) Yemini, Hz. Ali’nin Faziletnamesi, s. 115, 116, 117, 118 ve 119 ile Demir Baba Velayetnamesi, 40 ve 188 sayfaları.
6) Hakkı SAYGI, Demir Baba Velayetnamesi, s.81’de Demir Baba’nın 120 yaşında olduğu belirtilmiştir. 1997-İstanbul
7) Hakkı SAYGI, Demir Baba Velayetnamesi, s. 7 ve orijinal sayfa, 40. 1997-İstanbul
8) Birdoğan, Anadolu ve Balkanlar’da Alevi Yerleşmesi, s.59-64 İstanbul 1992 Elev Yay.

Example HTML page

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

52Daha fazla mesaj var Erenler Kategori
Sizin için önerilen
Isparta Veli baba Sultan Serinket-Uluğbey

Veli baba Sultan Türbesi nerede? Veli Baba Sultan Türbesi Isparta ili Senirkent ilçesinin 3 km...