Hacı Bektaş Veli Makalat Dört Kapı Kırk Makam

İSLAMİYETİN DÖRT KAPI KIRK MAKAMI

Muhammed Ali, yüce Tanrı’ya ulaşmanın yolunu Dört kapı kırk makamda açıklamış ve yaşamışlardır. Velayet yolunu takip eden veliler, Erenler dört kapı kırk makam üzeri Yüce Tanrı’ya ulaşmış ve sırlara vakıf olmuşlardır.

Hacı Bektaş-ı Veli Makalat isimli eserinde bu dört kapı kırk makam yolunu açıklamış ve yaşatmıştır.

Dört Kapı Kırk Makam

Hacı Bektaş-ı Veli Makalat isimli eserinde bu dört kapı kırk makam yolunu açıklamış ve yaşatmıştır.

Hz. Muhammed “Şeriat sözlerim, tarikat fiillerim, marifet hallerim, hakikat zatımdır.” Sözü ile dört kapıyı özetlemiştir.

“Adem, Tanrı’ya kaç makamda erer, onu bildirir. Pes Kutb-ı Alem buyurur kim, Çalab Tanrı’ya kırk makamda erer, dost olur. Onu Şeri’at içimde, onu tarikat içinde, onu ma’rifet içinde, onu hakikat içindedir.“ Hacı Bektaş-ı Veli

ŞERİAT   Şer kötü manasındadır. Seri-at yani kötülüğü at demektir. Kötülükten uzaklaşıp iyiliğe ulaşmak için oluşturulmuş kurallara şeriat denir. Günümüzde şeriatın karşılığı hukuk kurallarıdır. Resulün getirdiği Tanrı kuralları insanları kötülükten uzaklaştırmak içindir. Bu kurallar Kuran-ı Kerim içindedir. Hz. Muhammed bu kuralları “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” sözüyle özetlemiştir. Yüce Tanrı’nın yasaları değişmez. İnsanların yaptığı yasa değişir. Tarih boyunca yöneticiler birçok şeriat kuralı kendileri için oluşturmuştur. Hz. Muhammed şeriatı, Muaviye şeriatı, Abbasi Şeriatı, Osmanlı şeriatı gibi. Hz. Muhammed’in şeriatını en doğru erenler uygulamıştır.

1)      İman etmek,  Allah’a, Meleklere, Nebilere, Kitaplara, Ahiret gününe

2)      İlim öğrenmek,

3)      İbadet etmek, Salat (dua), Oruç (Nefsi ıslah), Haça gitmek (Nebi ve velilere yolculuk), cenabetten temizlenmek (Şehvetten arınmak), Seferberlik olunca kaçmamak (kötülükle mücadeleden kaçmamak)

4)      Helal kazanmak, Faizi haram bilmek. Alın teri ile geçinmek, alın teri dökmeden elde edilen kazançtan uzak durmak.

5)      Nikah kıymak, Allah, Anne ve Baba’nın rızalığına uygun nikah kılmak.

6)      Hayız ve nifas halinde nikahı haram bilmek, nikahı rızalık üzerine yapmak. (Kadının özel hallerinde cinsellikten uzak durmak ve kadının da rızasını almak).

7)      Sünneti cemaat, (Sünnet Allah ve resulün Kural ve uygulamaları cemaat ise Allah’ın kulları demek) Allah’ın kullar arasındaki adaleti, kuralları  aynıdır ve değişmez olduğunu bilmek.

8)      Şefkatli olmak,

9)      Temiz yemek ve temiz giyinmek ve temiz söz söylemek temiz sözleri takip etmek.

10)      Emr-i Maruf, Yaramaz işlerden sakınmak ve iyiliği emretmek.

ŞERİAT kapısı İslam kurallarının olduğu kapıdır. Bu kurallar kötülüklerden arınmayı sağlar. Bu kurallar tüm nebilerin kurallarının cem olmuş halidir.

TARIKAT kötülüklerden uzaklaşan kişi yola girerek, kıldan ince kılıçtan keskin dosdoğru yolda Allah’a ulaşmak ister.

Hacı Bektaş-ı veli Tarikat “İnsanlara ve gök ehline sorulduğunda, Dışı ve içi ter temiz olan kişilere düşer” diye buyurmuştur.

Tarikat ehlinin nefsin istek ve arzularından uzaklaşması için çok uğraş vermesi gerekir. En kestirme olanı ise ahlak ve sevgi bir gönül sahibinin kalbine girmektir. Bu topluluğun (Nevi ve Veliler) kalbi Hakkın nazar ettiği yerdir.

1)   Tövbe edip, ikrar vermek, Tövbe için kişinin hatalarını, günahlarını görmesi ve kurtulmak istemesi ile başlar.

2)   Mürit olmak (Hikmet verilenlere ve ilim sahiplerine – Pir, Mürşid, Rahber)

3)   Sac gidermek, ( Tarikata uygun düşünce ve giyim)

4)   Cihat etmek,  (Kötülükle mücadele, Ateşten sakınmak, günahtan uzak durmak)

5)   Hizmet etmek, (Başkasına hizmet edene, hizmet edilir)

6)   Korkmak,   (Allah’tan uzaklaşmaya korkmak)

7)   Ümit etmek, (Allah’ın rahmetinden ümit etmek)

8)   Hırka, Zembil, Makas, seccade, tesbih, ibadet, hidayet etmek. (Dervişlere verilen halleri anlatır)

9)   Nasihat ve Muhabbet sahibi olmak, (Erenlerin nasihatına uymak, Hak ile muhabbet)

10)   Işık, Aşk ve fakirlik, can makamı (Aşk ehlinin gönül nuruna tabi olması)

MARİFET: Allah yolunda kötülüklerden uzaklaşan kişi hak yoluna girerek kendi özünde olan güzel amelleri açığa çıkarır ve hayırlı işler yapar. Yapılan hayırlı işler marifet olarak adlandırılır. Kuranı kerimde salih amel olarak adlandırılan marifet içindedir.

1)      Edep,(Eline diline, Eline Beline sahip olmak)

2)      Korku,

3)      Perhizkarlık, (İstekleri sınırlamak)

4)      Sabır,

5)      Utanmak,

6)      Cömertlik,

7)      İlim,

8)      Miskinlik,(Haktan başka varlığı olmayan, Hakka muhtaç olan)

9)      Ma’rifet,(Hakka yaraşır iş yapmak)

10)    Kendini Bilmek. (Nefsini bilen Rabbini bilir)

HAKİKAT Allah’ın sırlarını, hayatın ve yaşamın sırlarını, kendi sırlarını, evrenin sırlarını ifade eder. Bu kapı pir evi kapısı ile sembolize edilir. Manada ise Nevi ve velilerin manevi derecesini ifade eder.

1)      Toprak olmak,

2)      Yetmiş iki millete bir gözle bakmak,

3)      Elinden geleni yapmak,

4)      Yaratılmış olandan emin olmak,

5)      Varlıkta Yüce Tanrı’yı bulmak ve tabi olmak,

6)      Sohbet etmek, hakikatin sırrını söylemek

7)      Seyir, (Manevi yolculuk)

8)      Sır saklamak,

9)      Allah’a Münacaat, Yakarış

10)    Allah’a ulaşmak

Bu kırık makam eksiksiz olarak tamamlanırsa kişi Hakikat sırlarına erer ve nur ile nur olur. Hakikat ona ayan beyan olur. Oturduğu yerden kainatı seyreder. Bu sırlara vakıf olmayan karanlıkta kalmaya devam eder.

Geniş Açıklaması İle dört Kapı Kırk Makam

Şeriat makamının on basamağı 

1)      İman etmek: Allah’a, Meleklere, Peygamberlere, Kitaplara, Ahiret gününe iman etmek ve Allah’tan başka kimseye inanmamak. Yaratıcının tek olduğunu ve ondan başka bir yaratıcının bulunmadığına inanıp iman etmek gerekir. Din gününün sahibi olan ancak Yüce Allah’tır. İnanç dil ile olur, iman gönül yani hal ile olur. Her biri; Allah’a, meleklerine, kitaplarına ve peygamberlerine iman ettiler…Bakara-285 … Şu bir gerçek ki, Allah kendisine şirk koşulmasını affetmez,… Nisa-48  Hani, Rabbin, âdemoğullarından, bellerinden zürriyetlerini alıp onları öz benliklerine şahit tutarak sormuştu: “Rabbiniz değil miyim?” Onlar: “Rabbimizsin, buna tanıklık ederiz.” Demişlerdi….Araf-172

2)      İlim öğrenmek: Bu ilim kendini bilmek veya aslını bilmek olarak tarif edilir. Hz. Ali “ilim bir noktadır, cahiller çoğaltır” sözü gereği her ilim bir hakikatin yansımasıdır. …Allah’a uygun/Rabbânîler olun… Ali İmran-79  …O, ilim bakımından her şeyi çepeçevre kuşatmıştır. Taha-98

3)      İbadet etmek, (Salat, Oruç, Haça gitmek, Zekat, cenabetten temizlenmek, Allah yolunda savaşmak.(İyiliği emretmek kötülükten uzaklaşmak)

Salat Yüce Tanrı ile konuşmaktır. Gizli, temiz ve iman dolu öz benlik ile yapılmalıdır. Oruç nefisten uzaklaşıp Yüce Tanrı’ya yönelmektir. Haç Resul ve velilere doğru yolculuktur. Cenabet şehvet duyguların kontrol altına alınmasıdır. Zekat Yüce Tanrı’ya ait olanı paylaşmaktır.

4)      Helal kazanmak, Faizi haram bilmek:  Çalışmak, alın teri dökerek kazanmak esastır. Her peygamber ve velinin bir mesleği vardır. Geçimlerini çalışarak sağlamışlardır. Faizden kasıt hak edilmeyen gelirdir.

Ey insanlar! Yeryüzündeki nimetlerden temiz ve helal olmak şartıyla yiyin…Bakra-168

5)      Nikah kıymak: Nikah yine Allah’ın, ana banın, akrabaların, arkadaşların, komşuların rızasını alınarak yapılmalıdır. Emeğe saygının gereği budur. Hakkın emri istisnalar hariç bir eşliliktir. … Onlarla iyi ve güzel geçinin…Nisa-19 Eğer bir eşin yerine başka bir eş almak isterseniz…Nisa-20

6)      Hayız ve nifas halinde nikahı haram bilmek: Kadının özel hallerinde cinsellikten uzak durmak gerekir. Eğer bir evlilikte hile, zorbalık varsa, menfaat çıkar varsa bu nikahtan uzak durmak gerekir. Kadın ve Erkek arasındaki ilişki rızalık, iyilik ve güzellik üzerine kurulması gerekir.

… De ki: “O, bir eziyettir. Onun için adet günlerinde kadınlardan çekilin ve temizleninceye kadar onlarla cinsel ilişkide bulunmayın…Bakara-222

7)      Sünneti cemaat: Sünnet uygulama, cemat ise insalardır. Allah’ın kullar arasındaki adaleti aynıdır ve değişmez. Allah’ın kurallarını tüm yaratılış için bir bilmektir. Mesela günah kadına erkeğe göre değişmez. İnanan inanmayana göre değişmez. Zengin fakire göre değişmez. Padişah halka göre değişmez. Resullere göre değişmez. Zamana göre değişmez. Farklılık kurallarda daha iyiye göre değişmesidir.

Allah’ın öteden beri süregelen kanunu (budur). Allah’ın o kanununda asla bir değişiklik de bulamazsın. Feth-23

8)      Şefkatli olmak:  Yüce Tanrı alemi sevgi için ve sevgi ile yarattı. Bu sevgiye uygun olarak insanlara, doğaya, canlılara şefkatli davranmak yaratılışın icabıdır. Hatalara, zorluklara, farklılıklara kendisi gibi olmayanlara bu şefkati yansıtmak sevgi kapılarını açmak kişiyi kurtuluşa ulaştırır. Bismillahirrahmanirrahim merhamet ve cömertliğin sonsuzluğunu açığa çıkaracak duygu ve uygulamalardan biri şefkattir.

Şu bir gerçek ki Allah; adaleti, iyi ve güzel davranmayı, akrabaya vermeyi emreder…Nahl-90

Beni öldürmek için elini bana uzatırsan, ben seni öldürmek için elimi sana uzatmayacağım… Miada-28

9)      Temiz yemek ve temiz giyinmek: Temiz yemek hem gıda olarak hem de aldığınız düşünce, fikir ve inançların temiz olması ve sizi temizliğe ulaştırması önemlidir. Helal ve temiz gıdalar yine helal kazanç ile olur. Hırsızlık, fuhuş, uyuşturucu, tefecilik gibi uğraşlar temiz uğraşlar değildir. Size para kazandıracak mesleklerin temiz meslekler olması gerekir. .

Gıybet, dedi kotu, iftira, cehalet, kin, kıskançlık, çekememezlik, açgözlülük gibi duygular zehirlidir. Bu duygularda uzak durmak gerekir. Giyim dünya elbisesidir. Bedeni örten giysilerin hela ve temiz olmalıdır. Dünya makamları birer elbisedir. Meslek, kültür, makam, eğitim gibi insanların üzerinde taşıdığı kimlikleri temiz taşıması gerekir. Ey Ademoğulları, biz sizin çirkin yerlerinizi örtecek bir elbise ve size ‘süs kazandıracak bir giyim’ indirdik (var ettik). Takva ile kuşanıp-donanmak ise, bu daha hayırlıdır. Araf-26 —

–Ey iman sahipleri! Allah’ın size helal kıldığı şeylerin temiz ve güzel olanlarını haramlaştırmayın… Madia -87

10)      Emr-i Maruf: Yaramaz işlerden sakınmak. Din güzel ahlaktır. Güzel ahlak için kötülüklerden uzaklaşmak temeldir. Başkasının yaramazlıklarını görmek kolaydır. Kişi kendi hatalarını görmeli ve bu hatalardan uzak durmalıdır.

Allah’a ahiret gününe inanır, iyiliği emreder, kötülükten vazgeçirmeye çalışırlar ve hayırlara koşuşurlar. İşte onlar, iyi kimselerdendirler…. Ali İmaran-114

“Nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiş, onu kötülüklere gömen de ziyân etmiştir.” (eş-Şems, 9-10)

Gün gelecek, her benlik, hayırdan işlediğini önünde bulacaktır. Kötülükten işlediğini de…. Ali  İmran-30

 Tarikatın on makamı

1)   Tövbe edip, ikrar vermek, Yüce Tanrı bana tabi olmak istiyorsanız Hep birlikte Allah’ın ipine sımsıkı sarılın…Ali İmran 103 Ey iman edenler! Etkili öğüt veren bir tövbe ile Allah’a yönelin Tahrim-8 Ancak tövbe edip durumlarını düzeltenler ve gerçeği açıkça ortaya koyanlar kurtulmuşlardır. Bakara-160

İnsanoğlu öyle bir tövbe etmelidirki hem yaptığı hataladan kurtulsun hemd de dosdoğru olan Yüce Tanrı’nın yoluna girsin. Bu sayede kurtuluşa ermek Yüce Tanrı’nın şehrine girip emin olsun.…

Şüphesiz o, tövbeleri çok kabul edendir, çok bağışlayandır. Bakara-37

2)   Mürit olmak (Hikmet verilenlere ve ilim sahiplerine – (Pir, Mürşid, Rahber)

İlim ve hikmet ehli resullerdir ve resullerden sonra velilerdir. Onlar nefsini kurban etmiş Yüce Tanrı’nın dostluğunu elde etmiş işilerdir. Mürit yani talip ilim sahiplerine ikrar verir talip olursa doğru menzile yürür.

Eğer bilmiyorsanız, ilim ehline sorunuz. Nahl-43.

3)   Sac gidermek, ( Tarikata uygun düşünce ve giyim)

…Allah dilerse, başlarınızı tıraş etmiş, saçlarınızı kısaltmış olarak güven içinde, korku duymadan Mescid-i Haram’a mutlaka gireceksiniz…Fetih-27

Traş olmak dünya istek ve düşüncelerinden kurtulup, aşk yolu olan gönüle girmektir. Aşk yolu ancak nefsin mescitini geçmek ile mümkündür.

4)   Cihat etmek,  (Kötülükle mücadele, Ateşten sakınmak) …O halde yakıtı İnsanlarla taşlar olan ateşten sakının…Bakara-24 Kişiyi yakan kendi günah ve hatalarıdır. Günah, hata ve kötülüklerden uzak durmak iyiliği takip etmek cihattır. Büyük cihat ile nefis ile mücadeledir. Resuller ve veliler bunun için çilehanelerde bu savaşı vermişlerdir. Musa Tur-u Sina dağında, İsa çölde, Muhammed Mustafa ise Hira mağarasında büyük savaşı kazandılar.

5)   Hizmet etmek, Hz. Muhammet Buyurur “Başkasına hizmet edene, hizmet edilir.” … Kim güzel davranışlar sergileyerek yüzünü Allah’a teslim ederse, Rabbi katında ödülü vardır onun…Bakara-112

6)   Korkmak,  O halde Allah’a kaçın/sığının! Zariyat-50 (Allah’tan uzaklaşmaya korkmak)

7)   Ümit etmek, (Allah’ın rahmetinden ümit etmek) … Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin – Zümer-53

8)   Hırka, Zembil, Makas, seccade, tesbih, taşımak her şeyden ibret alıp hidayet yani Yüce Tanrı’nın yolu üzerine yaşamaktır. Aşk Elbisesi giymek, gönül yoluna girmek, Tanrı’ya uymayan huyları kesmek, Zaman ve mekanda Tanrı’nın huzurunda olmak, Her işte Tanrı’ya uygun davranmak ve varlıkta var olan ayetleri okumaktır.

9)   Nasihat ve Muhabbet sahibi olmak, (Hak ile muhabbet) …Allah onları sever, Onlarda Allah’ı sever…Maida-54

10)   Işık, Aşk ve fakirlik, can makamı (Aşk ehlinin aşk ile birleşmesi) … Beni müslüman/sana teslim olmuş olarak öldür ve beni barışsever hayırlı kullar arasına kat!” Yusuf-101 “…yaşamam da, ölümüm de âlemlerin Rabbi Allah içindir.” Enam-162

Marifetin on makamı

1)      Edep; Eline Diline, Eline Beline sahip olmak demektir. İnananlardan öyle erler vardır ki, Allah’a verdikleri sözde sadakatle dururla….Ahzap-23

Mümin elinden ve dilinden emin olunan kimsedir. Hz.Muhammed

2)      Korku,  … Eğer yüz çevirirseniz, ben sizin adınıza büyük bir günün azabından korkuyorum. Hod-3

3)      Perhizkarlık, (İstekleri sınırlamak) …. Allah’ın koyduğu sınırları hakkıyla koruyanlardır. Mü’minleri müjdele. Tevbe-112

4)      Sabır, Ey iman edenler! Sabredin. Sabır yarışında düşmanlarınızı geçin….Ali İamran-200

5)      Utanmak, “Allah’a karşı gelmekten sakının, beni utandırmayın” dedi…Hicr-69

6)      Cömertlik, Oku! Senin Rabbin en cömert olandır. Alak-3

7)      İlim,  …. Allah içinizden inananların ve kendilerine ilim verilenlerin derecelerini yükseltsin…Mücadele-11

8)      Miskinlik, Dünya malında yokluğu seçmek, dünya varlığını terk etmek Allah’a yönelmek demek. Miskin; Dünya varlığının geçici olduğunu, ruhsal varlığı ise sonsuz olduğunubilir.

İnkar edenlere dünya hayatı süslü gösterildi…. Bakra-212

9)      Ma’rifet, hikmet verilenlerin bilgisini takip etmektir. “Rabbimiz! İçlerinden onlara bir peygamber gönder; onlara âyetlerini okusun, kitabı ve hikmeti öğretsin ve onları her kötülükten arındırsı…Bakara-129

10)      Kendini Bilmek. Nefsini bilen Rabbini bilir. Muhammed Mustafa

Ben cinleri ve insanları, ancak beni bilsinler ve kulluk etsinler diye yarattım. Zariyat – 56

Hakikat’ın on basamağı

1)     Toprak olmak Her türlü olumsuzluğa iyilikle cevap vermektir. Ölmeden önce ölünüz. Hz. Muhammed

2)      Yetmiş iki millete bir gözle bakmak, …İnsanlar bir tek ümmetten başka değilken ihtilafa düştüler… Yunus-19

3)      Elinden geleni yapmak, Her varlığın bir yaratılış gayesi vardır. Bu gayeyi bilip bu gayeye uygun davranmak sorumluluğu vardır. Kişi yaptıklarından sorumlu olduğu gibi, yapması gerekirken yapamadığı şeylerden de sorumludur.

Allah hiçbir benliğe, yaratılış kapasitesinin üstünde bir yük yüklemez/teklifte bulunmaz…Bakara-286

4)      Yaratılmış olandan emin olmak, Gözünüzü açın! Allah’ın velîleri için hiçbir korku yoktur. Tasaya da düşmezler onlar. Yunus- 62

5)      Varlıkta Yüce Tanrı’yı bulmak ve tabi olmak, Allah Muhît’tir, her şeyi çepeçevre kuşatmıştır. Nisa-126

6)      Sohbet etmek, hakikatin sırrını söylemek. … Allah, onlardan bazısıyla konuşmuştur…Bakara-253

7)      Seyir, Manevi yolculuk ruha doğru içsel yolculuktur.  Kendi içinizde de, görmüyor musunuz? Zariyat-21

8)      Sır saklamak, …. kendisi ile gizlice konuşmak için kendimize yaklaştırdık. Meryem-52

9)      Allah’a Münacaat, Yakarış Rabbinize; boyun bükerek, gizlice/ürpererek yakarın…Araf-55

10)    Allah’a ulaşmak Sonra (ona) yaklaştı derken sarkıp daha da yakın oldu.Necm-8 … İşte onlar (Allah’a) yaklaştırılmış kimselerdir. Vakia-11   İtaat edilir orada kendisine, emindir.Tekviz-21

Kaynak : Hacı bektaş-ı veli’nin Makalat isimli eserinden alınara son haline getirilmiştir.. Bu eserin okunmasını tavsiye ediyoruz.

cemhaber

Nihat Vural

Tarih : 08.11.2015

Günceleme : 01.10.2020

Güncelleme : 14.05.2023

Kaynak :

Hacı Bektaş-ı Veli Makalatı

Kuran-ı Kerim

Ehlibeyt